‘खररुङ्वा  खोला लाजैले होला…’ बोलको गीत तेह्रथुम पोक्लाबाङका कुमार तामाङमार्फत काठमाण्डौमा पाएपछि उक्त गीतको अध्ययन र अनुसन्धानको त्यही ठाउँमा पुगेको उनी बताउँछन् । गीतलाई जीवन्त बनाउन पोक्लाबाङको यात्रामा भौतारिँदाको मज्जा र त्यो यात्रामा लिएको ज्ञान तथा शिक्षाको महत्व अर्कै भएको उनले सुनाए । ‘गायनमा वास्तविक घटना जस्तो अनुभुत गर्न सकिन्छ’ उनी भन्छन्, ‘यस गीत मैले नबुझी गाएको भए तत्कालिन शासकहरुको घोडीले मुलघाटको उखु मड्काउँदा शासितहरुको चित्त दुखेको बिषय कहाँ थाहा पाउन सक्थे र ?’

– एमपी सुब्बा

काठमाडौं । गायक खगेन्द्र लिम्बू यक्सोलाई त्यतिकै ‘मेलोडी किङ’ भनिएको होइन । उनीसँग पूर्वेली लोकभाकाका ‘मेलाडी किङ’ को अर्थ खोज्दा उनका गीतहरु सुने काफी हुन्छ । यहाँले सुनेकै होला, धुलो लाग्छ की, चुङ्वा दोभान, बासघारे कान्छी, भञ्ज्याङ चौतारी, तीनतले साइँली, यो मेरो माया, माघेनी मेला, सिन्दुर भर्नु, तालमा डुंगाजस्ता लोकप्रिय पूर्वेली लोकभाकाहरु । हो, यिनै गायकले पछिल्लो समय ‘खररुङ्वा खोला…’ तर्ने काम गरेका छन् । र, यहाँसम्मको यात्रामा उनी आफूलाई ‘मेलोडी किङ’मा रुपमा दर्ज गर्न सफल भएका हुन् ।

Khagendra Yakso

गीतको लयमात्र नभएर उनका शब्दमा झनै गहिराई पाइन्छ । नत्र उनका हरेक गीतका शब्दलाई केलाएर हेरे पनि हुन्छ । नेसे कन्ठा चौबन्दी र ढाका पथाङ किने, मनमा बस्ने मायालुलाई, मेन्छ्यायेमको देउराली साँक्षी राखेर, हास्ने बोल्ने रहर छ नि दिलै खोलेर जस्ता सुरेश इस्पोको सांस्कृतिक शब्दहरुलाई उनले लय ढालिसकेका छन्, जसलाई जति बुझ्यो, झन् बुझ्न मन लाग्छ ।
आखिर कसरी यस्ता लय निस्कन्छ या शब्द फुर्छ ? भन्ने प्रश्नमा उनी भन्छन्, वास्तवमा मेरा गीतहरु मौलिकता र संस्कृतिकसँग नजिक छ अनि सम्बन्धित स्थानहरुको उपस्थितीले सो क्षेत्रको ऐतिहासिकतालाई झल्काएको हुन्छ । कतिपय शब्दको कुरा गर्दा महिना दिन डुल्दा बल्ल एउटा शब्द भेटिन्छ, कहिले त्यो पनि शून्य, यसरी भेटिएका मौलिक शब्दलाई मौलिक लयमै ढाल्न अर्को कठिन काम हो, जुन काम गर्न सायदै सजिलो छ । जस्तै राजु आङदेम्बेको स्वरमा रहेको गीत ‘बासैलाई काटी गुलेली…’ बोलको गीतमा रहेको एउटा अन्तरा छ,
मचिलाई पिरो कर्कलेको
तम्मरै नदी अड्कलेको
संसारै राम्रो जोवनले
जोवनै राम्रो दोमनले
यी शब्दलाई जीवन्त बनाउन एक महिने तेह्रथुमको आठराई, सिम्रातिरको यात्रामा बरालिएको खगेन्द्र बताउँछन् । मिहिनेत अनुसार गीत पनि राम्रो र जीवन्त बनेको छ ।
त्यस्तै, ‘खररुङ्वा खोला लाजैले होला…’ बोलको गीत तेह्रथुम पोक्लाबाङका कुमार तामाङमार्फत काठमाण्डौमा पाएपछि उक्त गीतको अध्ययन र अनुसन्धानको त्यही ठाउँमा पुगेको उनी बताउँछन् । गीतलाई जीवन्त बनाउन पोक्लाबाङको यात्रामा भौतारिँदाको मज्जा र त्यो यात्रामा लिएको ज्ञान तथा शिक्षाको महत्व अर्कै भएको उनले सुनाए । ‘गायनमा वास्तविक घटना जस्तो अनुभुत गर्न सकिन्छ’ उनी भन्छन्, ‘यस गीत मैले नबुझी गाएको भए तत्कालिन शासकहरुको घोडीले मुलघाटको उखु मड्काउँदा शासितहरुको चित्त दुखेको बिषय कहाँ थाहा पाउन सक्थे र ?’ यस गीतमा अत्याचारी शासकहरुकाई पीडाले बिछोडिएका परिवारले लुकिलुकि क्रान्ति गरेको कथाब्याथाहरुलाई पनि उनिएको छ ।
सोही गीतबारे खगेन्द्र भन्छन्, ‘मिल्के जल्जलेको गुराँशसँग स्पर्श नगरेको भए मेन्छ्यायेम र तीनजुरेको यथार्थपरक गीतहरु कहाँ सिर्जना हुन्थे र ?’
लाग्छ, नेपालको पूर्वी भेग झलमल्ल छ, छर्लङ्ग छ, मधेश पहाड हिमालको अनुपम सुन्दरता त छदै छ । विविध जातजातिको कला, संस्कृति, संस्कार, भाषा धर्मदेखि अधिकारको कुरासम्म अनि समन्तको कुरासम्मलाई मिठो लयमा गाउन सक्ने गायक हुन्, खगेन्द्र । उनका जीवनका वास्तविक अनुभूतिहरुलाई किताबरुपि गीतमार्फत जनसमक्ष सार्वजनिक हुँदा जो भाषा, संस्कृति र नेपालित्वसँग माया गर्ने जो कोहीको मन पक्कै सिरिङ् हुन्छ ।