कुटपिट गर्दै पढाउने शिक्षकबाट उत्पादित विद्यार्थी शिक्षक बन्यो भने उ पनि कुटेरै पढाउने संस्कारका हुन्छन् । ‘भाते मानसिकता’ले ग्रस्त विदेशी गुलामहरु सोच्छन्, कि हामीले रगत–पसिना बगाएर कमाएर किनेको ईन्धन पनि दयामा भिख दिइएको हो ? त्यो पनि भुकम्पले जर्जर अवस्थामा पुगेको नेपालमा नेपालीका महान पर्व दसैं–तिहारको मुखैमा । साथै, साढे आठ वर्षसम्म बन्न नसकेको गणतान्त्रिक संविधान जारी हुँदा आदिकालदेखि स्वतन्त्र सार्वभौम राष्ट्रले छिमेकीको आदेश अनुरुपको संविधान जारी भएन भनेर । विडम्बना यस नाकाबन्दीले कुटपिट गरेरै पढाउने शिक्षकको चरित्रलाई उजागर गरेको छ । अर्को विडम्वना के पनि हो भने बुद्धिमानी स्वदेशी नेतृत्वले आफूलाई टोक्न आयो भन्दैमा त्यसैलाई टोक्न जानुभन्दा सुरक्षामा बैकल्पिक उपाय अवलम्वन गर्नुपथ्र्यो, जुन सोच नेतृत्वमा पनि देखिएन ।

पत्रकार पदम श्रेष्ठ

ईन्धन, नुन र पदसँग पानी घाँटी र ईज्जत साट्दै देशलाई बर्वाद वनाउँन तल्लिन नेतृत्वकै कारण आज छिमेकीले हेप्न सकेको हो । उल्टै जनमानसमा हिनता छर्दै दुई ढुंगाको तरुल, दुई ठूला रुख बिचको सानो बिरुवाले कसरी उस्कन सक्ला ? भन्दै हातोत्सहित बनाउने कार्य गर्ने गरेको पाइन्छ । तर, हामी दुई ढुंगाबिचको डाईमण्ड ‘हिरा’ हौं भन्ने सत्यलाई चाहिँ छायाँमा पार्दै लगिनुको परिणाम पनि जनमानसमा दरिद्र मानसिकताले स्थान ओगट्न सकेको हो । अबको हाम्रो लक्ष्य बरु देश सय वर्ष पछाडि फर्किए फर्कियोस्, अबको विकास स्वदेशी श्रम, शिप र प्रविधिको जगबाट अगाडि बढ्नुको विकल्प छैन् । यसका लागि तल दिइएको बुँदाको पालना गरौं ।

नेपाललाई आत्मनिर्भर बनाउने ७ उपाय
१,  स्पष्ट राष्ट्रिय नीति :  विशेषगरी पानी, ईन्धन र परराष्ट्र सम्बन्धि राष्ट्रिय नीति स्पष्ट बन्नुपर्दछ । जल, जमिन, जंगल जडिबुटि र जनशक्तिलाई कसरी राष्ट्रहितमा सदुपयोग गर्ने स्पष्ट दिर्घकालिन खाका तयार गर्नुपर्दछ ।
२, देशभित्र उत्पादन नहुने ईन्धन प्रयोगमा कम गर्ने : देशभित्र उत्पादन नहुने ईन्धन मात्र होइन, कुनैपनि सामग्री सकेसम्म कम प्रयोग गर्ने/गराउने । यसका लागि ठूला–ठूला सवारी साधनमात्र सार्वजनिक सवारीको रुपमा सञ्चालन गर्नुपर्दछ । बरु स–साना सवारी ट्याक्सी नीजि कारको ठाउँमा टोलटोलमा न्युनतम शुल्कमा सार्वजनिक एम्वुलेन्स राख्ने, साईकल, ब्याट्रीबाट चल्ने सवारी साधन, रिक्सा, ठाउँअनुसार टाँगा, घोडा, खच्चड, वेलगाडा आदि पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ ।
३, वैकल्पिक ईन्धनको प्रयोग : खाना पकाउन वा अन्य कार्यमा वैकल्पिक इन्धन सौर्य उर्जा/वायु उर्जा कौसी बार्दली, भएकाले सुधारिएको चुल्हो, भूसे चुल्हो, चार्कोल आदि चलाउने । जत्ति सकिन्छ छिटो स–साना बिजुलीका स्रोत भए पनि निकाल्दै जाने, यदि ठूला–ठूला हाइड्रोपावर निकाल्ने हो भने देशबासीलाई नै शेयर आह्वान गर्ने अन्यथा बढी फाइदा आफ्नो देशलाई जसले दिन्छ, उसैलाई निर्माणको जिम्मा लगाउने गर्नुपर्दछ ।
४, भू–उययोगी नीति लागु गर्ने : खाद्यमा आत्मनिर्भरताका लागि भू–उपयोग नीतिअन्तर्गत देशभर जमिन खाली राख्न नपाइने नीति देशभर तत्काल थाल्ने । खेतीयोग्य जमिनमा घर बनाउन नपाइने नीति कार्यान्वयन गर्दै सरकारले कृषकलाई समयमै मल, विउ र ंिसचाईंको प्रबन्ध गरिदिने नीति ल्याउन सके खाद्य अभावबाट देशलाई बिदेशीको गुलाम बन्नुपर्ने स्थिती आउने थिएन । कृषि प्रणालीमा पनि ट्याक्टरभन्दा गोरू/राँगा आधुनिक कृषि औजारको प्रयोगबाट गर्ने÷गराउने गर्नुपर्छ ।
५,  पर्यटन र हस्तकला उद्योगमा विशेष ध्यान : थोरै लगानीमा कम जोखिमको उद्योग पर्यटन नै हो । यसका लागि पर्यटकका लागि मात्र होइन । भाषा, धर्म, संस्कृति अध्ययन गर्न हस्तकला उद्योगले ठूलो भुमिका खेल्दछ । अझ धार्मिक तथा सांस्कृतिक पर्यटकलाई व्यापकता दिनसके आर्थिक मात्र होइन कि भावनात्मक सम्बन्ध सुधारमा समेत योगदान पु-याउन सहज हुने देखिन्छ । यसका लागि काठमाडौं उपत्यकाका सम्पदाहरु, भगवान बुद्धको जन्मस्थल लुम्विनी कपिलवस्तु, जनक जानकीको आदर्शनगर जनकपुर, चितवन, बर्दीया, कोशी राष्ट्रिय निकुञ्ज, विश्वको सर्वोच्च शिखर सगरमाथा हेर्न चुम्न र दर्शन गर्न आउने स्वदेशी वा विदेशी पर्यटक बढ्दो संख्यामा छन् । पर्यटकलाई स्वदेशी उत्पादित खाद्य परिकार खुवाउने परम्परा बसाउँदै लाने अभियान नै चलाउनुपर्छ ।
६, सिमाना बन्दै गर्दा उचित : सुरुमा नेपाली बजारलाई परजिवीकरण गर्दै विनारोकतोक सामग्री उपलव्ध गराउने अनि जनमानस स्वादे जिब्रे अल्छि तिघ्रे हुँदै जान थालेपछि एक्कासी सिमा नाका बन्द गरिदिने वा विविध समस्या तेस्र्याएर प्रताडित गर्ने कुसंस्कार नै बनाएका छन् विदेशीले । खुल्ला सिमानाका कारण अवैध धन्दा चलाउनेहरुको पनि बिगबिगी बढदो छ । त्यसैले खुल्ला सिमानामाथि प्रतिबन्ध लगाई देशलाई आवश्यक सामग्री मात्र आयात गर्ने, अन्यथा स्वदेशी श्रम, शिप र प्रविधि प्रयोग गरी देशभित्रै उत्पादनमा लाग्नुपर्ने आजको आवश्यकता हो । जबसम्म हामी ‘यसले नगरे उसले गर्छ’ भन्ने परजिवीमुखी स्वभाव कायम राखिरहन्छौं, तबसम्म हामीले रगत पसिना एक गरी कमाएको पैसा विदेशीले उत्पादन गरेका रिजेक्ट सामग्री पाउनमै व्यतित भैरहनुपर्ने छ ।
७,  दिर्घकालिन राष्ट्रिय सोच अभाव :  दिर्घकालीन राष्ट्रिय नीति नहुँदा देशभित्र उत्पादित भन्दा आयातित सात गुणा बढ्दो संख्याले अर्थतन्त्र भयावह बन्दै गइरहेको तथ्य सार्वजनिक भएको छ । देशभित्र उत्पादन नहुने ईन्धन, सवारी, मेसिनरीमात्र ६ खर्व ९४ अर्व २० करोड रुपियाँको छ भने त्यसको तुलनामा निर्यात ७७ अर्ब ७४ करोड मात्र हुनुले देशको व्यापर घाटाको भयाभहको स्थितिलाई छर्लङ्याइदिएको छ । भन्सार विभागको तथ्यांकअनुसार खाद्यसामग्री मात्र वर्षको एक खर्ब २७ अर्ब रुपियाँको आयात गर्छन् भने देशमा खपत हुने राँगाको मासु मात्र ११ अर्ब ४९ करोड ७५ लाख रुपियाँको आयात गरिन्छ । जबसम्म यस्तो परजिविमुखी स्वभाव कायम राखिरहन्छौं, तवसम्म हामीले रगत पसिना एकगरी कमाएको पैसा विदेशीले उत्पादन गरेका रिजेक्ट सामग्री पाउनमै व्यतित भैरहनुपर्नेछ ।