नवल खड्का

अभिनेता नवल खड्काले सामाजिक विषयवस्तुमाथि फिल्म बनाइरहेका छन् । जनयुद्धको विषयलाई लिएर ‘आवाज’ बनाए । सीमा मिचिएका कथामा ‘दशगजा’ बनाए । सुदूरपश्चिमलाई मूल थलो बनाएर स्वाधीनताका लागि लडेका भीमदत्त पन्तको जीवनीमा फिल्म ‘भीमदत्त’ बनाएका छन् । हिमग्याप टाँसीको निर्देशनमा बनेको फिल्म यही फागुन २२ गतेदेखि रिलिज हुँदैछ ।  नेपालका अधिकांश नेताले यो फिल्म हेरिसकेका छन् । ‘जसको जोत उसको पोत’ भन्ने नारा दिएर किसानका पक्षमा काम गरेका भीमदत्तको २७ वर्षको उमेरमा विसं २०१० साउन महिनामा ‘हत्या’ भएको थियो । भीमदत्तको भूमिकामा अभिनय गरेका नवलको अनुभूतिः

फिल्म बनाउने सोच
केही वर्षअघि फिल्म दशगजाको च्यारिटी शोका लागि अछामको साँफेबगर गइरहेको थिएँ । बाटामा त्यति परिचित नलाग्ने व्यक्तित्वका शालिकहरू देखेँ, भीमदत्त राजमार्ग, भीमदत्त नगरपालिका जस्ता नामहरू सुनेँ । भीमदत्त भन्ने नाम कतै सुने पनि उनको बारेमा सबै जानकारी थिएन । शालिकमा लेखिएको थियो, ‘शहीद, समाजसुधारक, किसानका नेता भीमदत्त पन्त ।’ राज्यले घोषणा गरेका शहीद सूचीमा यो नाम कहिल्यै देखेको थिइनँ । मलाई कौतहूल भयो । स्थानीयलाई सोधेँ, ‘कसले घोषणा गरेको हो उनलाई शहीद ?’ जतिलाई सोधे पनि एउटै उत्तर आयो, ‘सरकारी घोषणा होइन, जनताले सम्मान गर्दै शहीद घोषणा गरेका हुन् ।’ सायद जनताले सम्मानसाथ शालिक निर्माण गरेका एक मात्र व्यक्ति  भीमदत्त पन्त हुन् । यस्ता जनप्रिय व्यक्तिबारे जान्ने र अरूलाई पनि थाहा दिने रहर जाग्यो । आफू फिल्मकर्मी भएकाले त्यसको माध्यम फिल्मलाई बनाएँ ।

भीमदत्तको खोजी
झन्डै दुई वर्ष भीमदत्तबारे खोजीमा बिताएँ । उनका आफन्त, समकक्षी र गाउँलेहरूलाई उनका बारे सोधेँ । तर, उनको व्यक्तित्वको एउटै चित्र रहेनछ । समाजसुधारक, बलवान्, बुद्धिजीवी, क्रान्तिकारी किसान नेता लगायत अनेक व्यक्तिचित्र त्यहाँका जनताको दिमागमा रहेछन् । भारत स्वतन्त्रताको आन्दोलनमा समेत योगदान पु¥याएका उनले नेपालको प्रजातन्त्र आन्दोलनमा पश्चिमभेगको जिम्मा लिएका रहेछन् । प्रजातन्त्र स्थापनापछि सन् १९५० मा भएको त्रिपक्षीय सम्झौताले नेपालको स्वाधीनतामा आँच आउने भन्दै विद्रोह गरेका थिए । ‘जसको जोत, उसको पोत’, ‘मान्छे सबै समान हुन्’ जस्ता नारा दिएर समाजसुधार थालेका थिए । उनका यी कदमलाई ‘राजद्रोह’ ठानेर नेपालको सेनाले उनलाई रोक्न खोजेको थियो । तर, आफ्नै सात सय सेनासमेत बनाएका भीमदत्तसँग सरकारी सेनाले हा¥यो । त्यसपछि भारतसँग सैन्य सहयोग मागेर उनका सेनालाई पराजित गरियो । भीमदत्तको टाउको ल्याउनेलाई पाँच हजार रुपैयाँ इनाम दिने भनियो । भीमदत्तकै मीत प्रयोग गरी उनको टाउको काटेर बाँसको टुप्पोमा झुन्ड्याएर राखियो ।

नेताहरूको आपत्ति
फिल्मको सुरुमा युवाको समूहले नेताहरूले टाउको काटिरहेको दृश्य राखिएको छ । भीमदत्तलाई आदर्श मान्ने युवाको समूहले देश र जनताको पक्षमा काम नगर्ने नेताको टाउको काट्दै हिँडेको दृश्यबारे नेताहरूले आपत्ति पनि प्रकट गरेका छन् ।

म भीमदत्तको दोस्रो अवतार रे !
फिल्म बनाउने पक्कापक्की भएपछि हामीले भीमदत्तको भूमिकामा फिट हुने कलाकारको खोजी सुरु ग¥यौँ । निर्देशक हिमग्यापजीले पनि धेरै जनालाई हेर्नुभएछ । तर, ठ्याक्कै फिट हुने कोही भेटिएन । केही साथीहरूले मलाई नै त्यो भूमिका गर्न भन्नुभयो । मलाई पनि गेटअप सुहाउँछ कि भनेर ट्राई गर्न मन लाग्यो । भीमदत्तको जन्मस्थान डडेलधुरामा उनकै गेटअपमा के देखिएको थिएँ, स्थानीय केही मान्छेहरू भीमदत्तको सम्मानार्थ मेरो खुट्टा पो छुन आए । मलाई लाग्यो, फिट हुने रहेछु । फिल्म तयार भएपछि केही महिनाअघिमात्रै भीमदत्तको जन्मथलोमा च्यारिटी शो देखाएको थिएँ । धेरैले रुचाए, मलाई त भीमदत्तको दोस्रो अवतार पो भने । मलाई खुशी लाग्यो, पात्रलाई न्याय गरेछु ।

फिल्ममा धेरै सत्य
भीमदत्तसँग सँगै पढेका, उनलाई नजिकबाट चिनेका र आफन्तहरूलाई सोधेर फिल्मको कथा बुनिएको हो । यसकारण फिल्ममा धेरै सत्य छ । फिल्ममा प्रयोग भएको विष्टको घर, भीमदत्त सुतेको खाट र उनले भात खाएको थालसम्म त्यही प्रयोग गरेका छौँ । समानता र न्यायका लागि उनले गरेका सबै पहललाई सोही ढंगले पर्दामा उतार्ने काम गरिएको छ ।

उनको पदचाप पछ्याउनुपर्छ
अहिले पनि त्यहाँका जनताले भीमदत्तलाई अन्तरहृदयदेखि नै शहीदका रूपमा स्विकारेका छन् । तर, राज्यले उनलाई विद्रोही ठानेर भारतीय सेनाको सहयोगमा हत्या ग¥यो । त्यतिबेला राजतन्त्र थियो, अहिले लोकतन्त्र आएको छ । त्यसैले उनले जमिनदारी प्रथाका विरुद्ध ‘कि त जोत हलो, कि त छाड् थलो, विना जोती हलो, अब हुन्न भलो’ भनेर चलाएको आन्दोलन सही थियो । पण्डितको छोरा भएर पनि दलितको हातको पानी पहिले आफू खाने र त्यसपछि सबैलाई खान लगाउने जातीय समानताको अभियान सधैँ पूज्य छ । राष्ट्रको सार्वभौमिकताका लागि उनले उठाएका सबाल जायज छन् । त्यसैले उनलाई राज्यले नै सम्मान गर्नुपर्छ । नेपालीले उनको पदचाप पछ्याउनुपर्छ ।